Türkiye - bedelli askerlik, vatandaşlıktan çıkarma, askerliğe elverişli olmayanlar ve iltica
Genel bakış
(06.02.2024) Tüm erkek Türk vatandaşları, Türkiye’de sınırsız olan zorunlu askerlik hizmetine tabidir. Her ne kadar yasal metin askerlik yaşını 20 ila 41 yaş arasında sınırlasa da ((1 (Md.3a)) bu düzenleme pratikte uygulanmamakta, askerlik yükümlülüğü 41 yaş sonrasında da devam etmektedir. Türkiye’de vicdani ret hakkına dair yasal bir düzenleme olmaması sebebiyle askerlik yükümlüsü olan çoğu vatandaş, askerlik hizmetinden kaçınma seçeneklerinden genellikle habersizdir. Bu metinde, 2024 yılı itibariyle Türkiye’de zorunlu askerliğe dair mevcut durumu sunmak istiyoruz. Muafiyet ve tecil koşulları Türkiye’de ya da yurtdışında yaşıyor olmanıza göre farklılık göstermektedir.
„Vicdani Ret İzleme Türkiye’de vicdani reddin yasal olarak tanınması için çağrıda bulunuyor. Yasal düzenlemelerin eksikliği nedeniyle vicdani retçilerin maruz kaldığı yasal ihlalleri belgeliyor, izliyor ve bu ihlallerden etkilenenlere destek oluyor.“ https://de.connection-ev.org/article-3796
Türkiye’deki Türk vatandaşları
Erteleme
Öğrencilerin tecil başvurusunda bulunabilecekleri en üst yaş sınırı 32’dir; lise öğrencileri 22 yaşına kadar, üniversite mezunları 25 yaşına kadar, yüksek lisans öğrencileri 28 yaşına kadar ve doktora öğrencileri 32 yaşına kadar. Aktif sporcular, sanatçılar veya diğer profesyonel uzmanlar, örneğin doktorlar ve diş hekimleri 35 yaşına kadar. Zorunlu askerliğe tabi kişiler, 31 Aralık tarihine kadar e-Devlet üzerinden veya kendilerine en yakın askerlik şubesine şahsen tecil başvurusunda bulunmalıdır. ((1 ( Madde 20 paragraf 3))
Bedelli Askerlik
Madde 9 (1), "Bedelli Askerlik" adı altında Türkiye’de yaşayan, askerlik hizmetine tabi Türk vatandaşlarına yönelik düzenlemeleri tanımlamaktadır. Askerlik süresi, normalde en az 6 ay (er olarak) en fazla 12 ay (subay veya yedek subay olarak) iken, bu süre bedelli askerlikte 1 aya kadar kısaltılabilir. (2) Bedelli askerlik için başvuru e-Devlet sistemine veya en yakın askerlik şubesine yapılmalıdır. Tutar, başvuru yapıldıktan iki ay sonra tam olarak transfer edilmelidir. Tutar, her altı ayda bir devlet memurlarının yıllık maaşına göre ayarlanır ve 01.01.2024 - 01.07.2024 tarihleri arasında 182.608,92 TL veya 5600 avro tutarındadır. (https://www.msb.gov.tr/Askeralma/Duyuru/1cf378618b944b9d96a46178c9a6003f (3) Bu fırsattan yararlanabilecek azami kişi sayısı Savunma Bakanlığı tarafından önceden duyurulur. Gerekli sayıdan daha fazla başvuru olması durumunda, kura prosedürü izlenir.
Asker kaçakları, hali hazırda firar olan kişiler, bedelli askerlik uygulamasından yararlanamazlar.
Yoklama Kaçağı ve Bakaya Olanlar
Askerlik hizmeti için yasada belirtilen yaşı aşarak askeri birliklerine geç teslim olanlar, firar edenler veya kaçaklar cezalandırılır. ((1 (para24))
Eğer yasada belirtilen yaşa geldiğinizde askerlik işlemlerini başlatmaz, yoklama kaçağı ya da bakaya durumuna düşerseniz çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalırsınız. Herhangi bir kimlik kontrolünde polis ya da jandarma tarafından yoklama kaçağı ya da bakaya olan kişiler hakkında bir tutanak düzenlenir. Bu tutanak ile, 15 gün içerisinde askerlik şubesine gidip, askerlik için gerekli işlemleri başlatmanız gerekir. ((1 (Madde 36 paragraf 2) Yasaya göre, yoklama kaçağı ve bakaya olanlara, askerlik işlemlerini geciktirdikleri için idari para cezaları da kesilmektedir. Bu para cezasının miktarı yoklama kaçağı veya bakaya kalma süresine bağlı olarak değişmektedir. Dolayısıyla, her kişinin karşı karşıya olduğu kesin bir miktar yoktur. Kesinleşen idari para cezasının ardından, kişi hakkında ceza davası açılabilir. Bu süreç, sosyal hakların (özgürlük ve çalışma hakları) kısıtlanması ve hapis cezası risklerini de beraberinde getirmektedir.
Yoklama kaçağı ya da bakaya kalmak suçlamasıyla bir kişi hakkında sınırsız sayıda cezai kovuşturma başlatılabilir ve sonsuz sayıda karar verilebilir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Ülke/Türkiye kararında, sivil ölüm tanımının çıkış noktası olarak, tekrar tekrar kovuşturulma, mahkum edilme ve cezalandırılma ihtimalinin yarattığı psikolojik baskıyı ve sürekli cezalandırılma riskini kullanmıştır.
Bu konuda ayrıntılı bilgi ve etkilenenlerin deneyimleri Mayıs 2023 tarihli Vicdani Ret İzleme broşüründe bulunabilir (4).
Vicdani Ret İzleme, Türkçe danışmanlık merkezi olarak da faaliyet göstermektedir.
Askerliğe Elverişli Olmayanlar: Yurtiçinde ve Yurtdışında
Askerliğe elverişlilik değerlendirmesi sadece Bakanlık tarafından seçilen sağlık tesislerinde yapılır. ((1 (Madde 15 paragraf 5)). Karar Bakanlık tarafından tanınmalıdır. Tıbbi karara karşı itirazda bulunulabilir ve bu da yeni bir muayeneye yol açar. ((1 (Madde 17))
Yurtdışında görev yapan askerlerin muayeneleri sadece Savunma Bakanlığı’nın belirlediği sağlık birimlerince yapılır. ((1 (Madde 15 paragraf 7))
Deneyimlerimiz, yurtdışında olan Türk vatandaşları için askerlik hizmetinin sağlik gerekçesiyle muafiyetinin genellikle yapılmadığını göstermektedir.
Sağlık nedenleriyle askerliğe "elverişli olmadığınızı" düşünüyorsanız, Almanya’daki Türk Konsolosluğu’na muafiyet başvurusunda bulunabilirsiniz. Bunun için Türk makamları tarafından tanınan doktorlar tarafından hazırlanan ilgili sağlık raporlarına ihtiyacınız olacaktır. Türk konsolosluklarında bu doktorların bir listesi bulunmaktadır. Sertifikalar ve diğer tüm ilgili belgeler onaylı Türkçe çeviriler olarak mevcut olmalıdır. Başvuru önce konsolosluk tarafından kontrol edilir ve daha sonra Milli Savunma Bakanlığı’nın merkezi sağlık yetkilisine iletilir ve burada bir karar verilir.
Yurtdışındaki Türk Vatandaşları
Yurtdışı Askerlik Erteleme
Sürekli olarak yurtdışında yaşıyorsanız, 3 yıldır çalışan/işveren iznine sahipseniz veya çifte vatandaşsanız, 35 yaşına kadar erteleme için başvurabilirsiniz. (1 (Madde 38 paragraf 1)). Türkiye’deki Türk vatandaşları için geçerli olan erteleme koşulları öğrenciler için de geçerlidir.
Sığınma hakkı almış, kaçmış veya yasadışı olarak çalışan kişiler erteleme başvurusunda bulunamazlar.
Kesin koşullar ve erteleme için çevrimiçi başvuru burada bulunabilir: (5) https://www.konsolosluk.gov.tr/Procedure/ShowProcedure/5
Dövizle Askerlik
Yurtdışında 3 yıldan fazla çalışmış veya çifte vatandaş olan herkes askerlik hizmetini bir ödeme yaparak yerine getirebilir. Bu tutarın (182.608,92 TL veya 5600 Avro) bir defada ve başvuru yapılmadan önce ödenmesi gerekmektedir. ((1 (Madde 39 para I ))
Buna ek olarak, tamamlanması gereken çevrimiçi bir kurs düzenlenmektedir. Daha sonra, zorunlu askerlik hizmetinizi tamamladığınızı kanıtlayan bir terhis belgesi (Kesin terhis belgesi) alacaksınız.
38 yaş sınırı kaldırılmıştır ve bu yaştan sonra da başvuru yapmak mümkündür(6).
Tutarın döviz olarak transfer edilmemesi, Türkiye’de başka bir askerlik hizmetinin başlamış olması, maaşların Türkiye’den çekilmesi veya ilticaya izin verilmesi durumunda bedelli askerliğe hak kazanılmaz. ((1 (Madde 39 para.3))
Para iadesi mümkündür. ((1 (Madde 39 para 4 ))
Para, Maliye Bakanlığı Merkez Hazinesi hesabına aktarılır. ((1 (Madde 39 para 11)
Bedelli yapmadıkları veya bir yıl içinde 184 günden fazla Türkiye’de bulundukları için muafiyet düzenlemesinin dışında kalanların, 31 Aralık 2025 tarihine kadar askeri makamlara bildirimde bulunmaları ve başvuruda bulundukları tarihten itibaren 10 gün içinde ödeme yapmaları gerekmektedir. Bu durumda hizmet tamamlanmış sayılır. Gerekenden az miktarda ödeme yapanlar, kalan ödemelerini 10 gün içinde tamamlamak zorundadır; fazla ödeme yapanlar ise geri ödeme alamazlar. ((1 (Geçici para. 2))
Vatandaşlıktan Çıkarma
19 Ocak 2024 tarihinde Almanya´nın federal hükümeti, 2024 baharında (Nisan/Mayıs) yürürlüğe girecek olan yeni bir vatandaşlık yasası üzerinde anlaşmaya varmıştır. Diğer hususların yanı sıra, bundan sonra çifte vatandaşlığa sahip olmak mümkün olacaktır.
Bu nedenle, Türkiye artık Almanya’daki Türk vatandaşları için herhangi bir vatandaşlığa kabul işlemi (cikarma islemi) gerçekleştirmeyecektir. (7)
Yurtdışı Yoklama Kaçağı ve Bakaya
Askerlik hizmetinin ertelenmesine ilişkin herhangi bir işlem yapmazsanız, Türkiye’ye seyahat etmekten kaçınmalısınız. Türk makamları için olası bir ikinci vatandaşlık da önemsizdir: Orada yoklama kaçağı ya da bakaya muamelesi görürsünüz. Bununla birlikte, Türkiye’deki yoklama kaçağı ve bakayaların maruz kaldığına benzer bir şekilde hakkınızda tutulacak tutanaklar, idari para cezaları ve ceza davaları ile karşı karşıya kalmanız söz konusu olabilir. Çifte vatandaşlık, Alman devleti tarafından kabul edilse bile, Alman Konsolosluğunun zorunlu askerlik yapmadığınız için karşı karşıya kalacağınız kısıtlama ve yaptırımlara müdahale edeceğini düşünmemelisiniz.
Türkiye’deki yoklama kaçağı ve bakayalar için aynı cezalar geçerlidir.
Türkiye Devleti yurtdışı yoklama kaçağına pasaport veriyor mu?
Alman vatandaşlığınız yoksa, sadece oturma izniniz varsa bu geçerli bir kimlik belgesine bağlıdır. AufenthG § 52 Paragraf 1 No. 1 uyarınca, artık geçerli bir pasaportunuz veya pasaport yerine geçen bir belgeniz yoksa oturma izniniz iptal edilebilir.
Türkiye, Pasaport Kanunu’nu Mayıs 2011’de değiştirmiştir. Pasaport Kanunu’nun 15 (6) maddesine göre, ne Türkiye ne de yurtdışındaki diplomatik temsilcilikler yeni bir elektronik pasaport verirken askerlik hizmetinin tamamlanması veya askerlik hizmetinin kanıtlanması ile ilgili bir bağlantı kurmayacaktır. Uygulamada bu, askerlik yükümlülüğünüzü yerine getirmemiş olsanız bile pasaport alacağınız anlamına gelmektedir. Gelen raporlar bunu doğrulamaktadır.
Ancak, Türkiye’ye giriş yapmanız halinde yine de yukarıda da özetlenen çeşitli risklerle karşı karşıya kalabileceğiniz unutulmamalıdır.
İltica imkanı var mi?
Almanya’da oturma izni olmayan Türk vatandaşları için iltica başvurusu, Türkiye’de zorunlu askerlik hizmetinden kaçınmanın bir yolu olabilir.
Türkiye’den gelen mülteciler Almanya’ya iltica başvurusunda bulunduklarında, Federal Göç ve Mülteciler Dairesi öncelikle güvenli üçüncü ülkeler olarak adlandırılan ülkeler üzerinden Almanya’ya giriş yapıp yapmadıklarını kontrol ediyor. Dublin III Anlaşması’na göre, mültecinin Almanya’ya giriş yaptığı ya da ülkeye giriş için vize aldığı ülke, iltica başvurularının işleme konulmasından her zaman sorumludur.
Sığınma başvurusundan Almanya’nın sorumlu olduğu tespit edilirse Federal Göçmen Bürosu öncelikle siyasi zulüm olup olmadığını kontrol eder. Vicdani retçiler söz konusu olduğunda iltica talebi genellikle reddedilir. Vicdani retçilerin zulme uğraması hala iltica gerekçesi olarak kabul edilmiyor.
Federal Göçmenlik Dairesi ayrıca İkamet Yasası’nın (AufenthG) 60. maddesi uyarınca sınır dışı edilmenin önünde herhangi bir engel olup olmadığını da kontrol eder. Federal Göçmenlik Dairesi genellikle bunu da reddeder. Ancak vicdani retçiler için, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Bayatyan/Ermenistan ve Erçep/Türkiye davalarındaki kararları nedeniyle İkamet Yasası’nın 60. maddesinin 5. fıkrası uyarınca sınır dışı edilmeye karşı koruma için önemli göstergeler bulunmaktadır.
Ancak yetkili makamlar iltica prosedüründe her bir vakayı inceleyerek böyle bir zulmün gerçekten olası olup olmadığını tespit edeceklerdir. Bu nedenle, Federal Göçmen Dairesi’nin ve iltica başvurusunu ele alan mahkemelerin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin tanımına uygun olarak inandırıcı bir vicdani ret olup olmadığını inceleyeceği varsayılmalıdır. Bu nedenle, vicdani retçinin motivasyonunu ve hiçbir koşulda eline silah alamayacağına dair inancını ayrıntılı olarak açıklayabilmesi önemli olacaktır. Yetkili danışma merkezlerine veya avukatlara başvurulmasını tavsiye ederiz.
Kaynaklar:
- Militärgesetz Kanun 7179 https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.7179.pdf
- https://www.msb.gov.tr/Askeralma/icerik/bedelli-askerlik
- (https://www.hurriyet.com.tr/bilgi/galeri-bedelli-askerlik-ucreti-2024-aciklandi-bedelli-askerlik-ucreti-ne-kadar-oldu-kac-tl-hangi-bankalara-para-yatirilir-msb-duyurdu-423869879
- https://de.connection-ev.org/pdfs/2023-06-02_TuerkeiBericht.pdf
- https://www.konsolosluk.gov.tr/Procedure/ShowProcedure/5
- https://dovizle.msb.gov.tr/
- https://www.juraforum.de/news/doppelte-staatsbuergerschaft-in-deutschland-neuerungen-ab-2024_259459
Roni Sıncı, Connection e.V.: bedelli askerlik, vatandaşlıktan çıkarma, askerliğe elverişli olmayanlar ve iltica. 06.02.2024.
Keywords: ⇒ Asyl ⇒ Freikauf ⇒ Militärdienstentziehung ⇒ Rekrutierung ⇒ Türkei